Sử dụng thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm là một trong những phương pháp chữa bệnh phổ biến và được nhiều người sử dụng nhất trong suốt những năm qua. Tuy nhiên, sử dụng thuốc thế nào cho đúng để đạt hiệu quả cao lại không phải là điều mà ai cũng biết.
Nội Dung Trong Bài Viết
Thuốc chống trầm cảm là gì?
Thuốc chống trầm cảm, đôi khi kết hợp với liệu pháp tâm lý, là những loại thuốc thường được kê đơn để điều trị cho bệnh nhân trầm cảm lần đầu. Nếu một thuốc chống trầm cảm không hoạt động tốt, bạn có thể thử một loại thuốc khác cùng loại hoặc một loại thuốc trầm cảm khác. Bác sĩ của bạn cũng có thể cần phải thay đổi liều lượng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng nhiều hơn một loại thuốc cho bệnh trầm cảm của mình.
Những điều cần biết trước khi dùng thuốc chống trầm cảm
Chẩn đoán chính xác tình trạng trầm cảm đã khó, việc tìm ra loại thuốc phù hợp để điều trị trầm cảm lại càng phức tạp và tinh tế hơn.
Một bệnh nhân trầm cảm có thể có một vấn đề y tế nghiêm trọng, chẳng hạn như bệnh tim, gan hoặc bệnh thận- những vấn đề y tế có thể làm cho một số thuốc chống trầm cảm trở nên mất an toàn. Thuốc chống trầm cảm có thể có hiệu quả với người này nhưng không có hiệu quả cho người khác, đơn thuốc được kê có thể không đủ liều lượng, thuốc chống trầm cảm có thể không mang lại nhiều hiệu quả, nó cũng có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn,… Tất cả những vấn đề này đều cần được quan tâm rất kĩ khi bác sĩ kê đơn.
Khi bạn tiếp cận dùng thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm, điều quan trọng là phải ghi nhớ những điểm này:
- Chỉ có khoảng 30% người mắc bệnh trầm cảm thuyên giảm triệu chứng bệnh hoàn toàn sau khi uống thuốc chống trầm cảm. Đây là một số liệu lấy từ một nghiên cứu năm 2006 được tài trợ bởi Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ. Những người bị bệnh nặng hơn có nhiều khả năng phải uống liều cao hơn một chút trong thời gian dài hơn.
- Một số thuốc chống trầm cảm có tác dụng tốt đối với một số cá nhân hơn những người khác. Nhưng việc thử các loại thuốc trầm cảm khác nhau trong khi điều trị hoàn toàn không phổ biến vì vậy có thể loại thuốc mà bạn dùng không thực sự là tốt nhất cho bạn.
- Một số người cần sử dụng nhiều hơn một loại thuốc để điều trị trầm cảm.
Hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn để có đầy đủ thông tin, kiến thức từ đó có thể cân nhắc những rủi ro cũng như lợi ích của việc điều trị và tối ưu hóa việc sử dụng thuốc để làm giảm tốt nhất các triệu chứng của bạn.
Các loại thuốc chống trầm cảm
Dưới đây là các loại thuốc chống trầm cảm chính cùng với tên thương hiệu:
Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs)
SSRIs đã được đưa ra vào giữa những năm 1980. Những loại SSRIs được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị trầm cảm bao gồm:citalopram (Celexa), escitalopram (Lexapro), paroxetin (Paxil, Pexeva), fluoxetine (Prozac, Sarafem) và sertraline (Zoloft).
Hai loại thuốc thế hệ mới hơn, được phân loại là “chất điều biến serotonin và chất kích thích” hoặc SMS (nghĩa là chúng có một số tính chất tương tự như SSRIs nhưng cũng ảnh hưởng đến các thụ thể não khác) là vilazodone (Viibryd) và vortioxetine (Trintellix)
Tác dụng phụ mà SSRIs mang đến thường nhẹ, nhưng có thể khó chịu ở một số người. Các tác dụng phụ bao gồm buồn nôn, khó chịu ở dạ dày, các vấn đề tình dục, mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ, thay đổi cân nặng và đau đầu.
Các chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs)
SNRIs là một loại thuốc chống trầm cảm mới hơn. Lớp này bao gồm venlafaxin (Effexor), desvenlafaxin (Pristiq và Khedezla), duloxetine (Cymbalta), và, levomilnacipran (Fetzima).
Các tác dụng phụ bao gồm đau bụng, mất ngủ, các vấn đề về tình dục, lo âu, chóng mặt và mệt mỏi.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA)
TCA là một trong những loại thuốc đầu tiên được sử dụng để điều trị trầm cảm. Ví dụ là amitriptyline (Elavil), desipramin (Norpramin, Pertofrane), doxepin (Adapin, Sinequan), imipramin (Tofranil- thuốc chống trầm cảm 3 vòng), nortriptyline (Aventyl, Pamelor), protriptyline (Vivactil) và trimipramine (Surmontil).
Các tác dụng phụ bao gồm đau bụng, chóng mặt, khô miệng, thay đổi huyết áp, thay đổi lượng đường trong máu và buồn nôn.
Chất ức chế monoamine oxidase (MAOIs)
MAOIs là một trong những phương pháp điều trị sớm nhất cho bệnh trầm cảm . MAOIs hoạt động bằng cách ngăn chặn một enzyme, monoamine oxidase, sau đó gây ra sự gia tăng các hóa chất não liên quan đến tâm trạng, chẳng hạn như serotonin, norepinephrine và dopamine.
MAOIs thường được dùng để điều trị rối loạn trầm cảm bao gồm phenelzine (Nardil), tranylcypromine (Parnate), isocarboxazid (Marplan) và selegiline qua da.
Mặc dù MAOIs hoạt động tốt nhưng chúng ít được kê đơn thường xuyên vì nguy cơ tương tác nghiêm trọng với một số loại thuốc khác và một số thực phẩm nhất định. Các loại thực phẩm có thể phản ứng tiêu cực với MAOIs bao gồm phô mai và thịt để qua ngày.
Các loại thuốc chống trầm cảm khác
Ngoài những loại thuốc chống trầm cảm phổ biến trên, người bệnh còn có thể được kê đơn với những loại thuốc khác như Bupropion, Mirtazapine, Amitriptyline,…
– Bupropion (Wellbutrin, Aplenzin)
Bupropion là thuốc chống trầm cảm duy nhất được cho là ảnh hưởng đến hóa chất não norepinephrine và dopamine.
Các tác dụng phụ thường nhẹ, bao gồm đau bụng, nhức đầu, mất ngủ và lo âu . Bupropion có thể ít gây tác dụng phụ tình dục hơn các thuốc chống trầm cảm khác.
– Mirtazapine (Remeron)
Mirtazapine cũng là thuốc chống trầm cảm duy nhất được cho là ảnh hưởng chủ yếu đến serotonin và norepinephrine qua các thụ thể não khác với các loại thuốc khác. Nó thường được sử dụng trước khi đi ngủ vì nó gây buồn ngủ.
Tác dụng phụ thường nhẹ, bao gồm buồn ngủ, tăng cân, tăng triglyceride và chóng mặt.
– Trazodone (Desyrel)
Trazodone thường được dùng cùng với thức ăn để giảm nguy cơ bị đau bụng.
Các tác dụng phụ khác bao gồm buồn ngủ, chóng mặt, táo bón, khô miệng và mờ mắt .
Các loại thuốc khác có được sử dụng với thuốc chống trầm cảm không?
Các loại thuốc khác có thể được kê toa ngoài thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là trong điều trị trầm cảm kháng thuốc . Dưới đây là ví dụ về các loại thuốc có thể được sử dụng để tăng cường như là một add-on để điều trị chống trầm cảm.
Một số loại thuốc antipsychotic cụ thể đã được chứng minh có khả năng tăng cường hiệu quả của thuốc chống trầm cảm khi đáp ứng ban đầu kém. Chúng bao gồm Abilify (aripiprazole), Seroquel (quetiapine) và Rexulti (brexpiprazole). Symbyax, một sự kết hợp của thuốc chống loạn thần Zyprexa (olanzapine) và SSRI (Prozac, hoặc fluoxetine), được sử dụng để điều trị chứng trầm cảm ở những người bị rối loạn lưỡng cực .
Lithium carbonate, thường được cho là có tác dụng ổn định tâm trạng trong rối loạn lưỡng cực, từ lâu đã được coi là một liệu pháp bổ sung hữu ích cho thuốc chống trầm cảm cho những người bị rối loạn trầm cảm nặng.
Các thuốc kích thích (như methylphenidate (Ritalin) hoặc lisdexamfetamine (Vyvanse)) đôi khi được sử dụng như là phương pháp điều trị bổ sung cho một số dạng trầm cảm.
Buspar (buspirone), một loại thuốc chống lo âu, cũng đôi khi hữu ích cho trầm cảm khi thêm vào một loại thuốc chống trầm cảm.
Bác sĩ có thể đề nghị hoặc kê toa các loại thuốc hoặc chất bổ sung khác mà FDA không được chấp thuận để sử dụng trong bệnh trầm cảm.
Những điều cần lưu ý khi dùng thuốc chống trầm cảm
Trong quá trình điều trị trầm cảm với thuốc, bạn cần lưu ý những vấn đề dưới đây để đảm bảo quá trình điều trị mang đến hiệu quả tốt nhất.
Theo dõi tâm trạng của bạn.
Theo dõi tâm trạng và hành vi của bạn trong suốt quá trình điều trị có thể giúp bác sĩ điều trị của bạn kiểm soát những vấn đề không mong muốn (như thuốc không hiệu quả, có tác dụng phụ). Cố gắng quan sát bất kỳ sự thay đổi tâm trạng nào mỗi tuần và gọi cho bác sĩ nếu bạn cảm thấy tình trạng bệnh của mình không được cải thiện.
Tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người xung quanh
Mặc dù bạn không thể kiểm soát chứng trầm cảm của mình, nhưng có một số điều bạn có thể kiểm soát. Bạn có thể tìm kiếm hoặc tạo ra một hệ thống hỗ trợ tích cực cho chính mình. Bạn có thể tìm sự hỗ trợ từ vợ / chồng, thành viên gia đình, bạn bè thân thiết, đồng nghiệp, tổ chức tôn giáo hoặc nhóm cộng đồng, hỗ trợ đều có sẵn.
Uống thuốc đúng theo hướng dẫn
Thuốc chống trầm cảm có thể mất đến tám tuần trước khi chúng có hiệu lực đầy đủ. Đừng bỏ qua liều hoặc bỏ thuốc sớm. Nếu bạn không dùng thuốc trầm cảm đúng theo hướng dẫn, bạn có thể không cải thiện được vấn đề của mình.
Liên hệ với với các chuyên gia tâm lý lâm sàng
Điều quan trọng là phải nói chuyện với một chuyên gia tâm lý lâm sàng trong quá trình điều trị của bạn. Mặc dù các nhà tâm lý học không thể kê toa thuốc, nhưng họ được đào tạo bài bản về đánh giá tâm thần và tâm lý trị liệu.
Bạn có thể làm việc với một nhà tâm lý học trong khi dùng thuốc chống trầm cảm theo quy định của bác sĩ, hoặc bạn có thể liên hệ với một bác sĩ tâm thần- người vừa kê đơn thuốc vừa điều trị bằng liệu pháp trò chuyện.
Bạn nên cố gắng tìm một người có nhiều kinh nghiệm giúp đỡ những người bị trầm cảm.
Phát triển thói quen tốt.
Khi điều trị bệnh, bạn cần dùng thuốc trầm cảm vào cùng một thời điểm mỗi ngày, nhưng nhiều người thường quên uống thuốc. Sẽ dễ nhớ hơn nếu bạn làm điều đó cùng với một hoạt động khác như ăn sáng hoặc đi ngủ. Bạn nên chuẩn bị một hộp đựng thuốc hàng tuần, điều này sẽ giúp bạn dễ dàng xem liệu bạn đã bỏ lỡ một ngày thuốc nào hay chưa. Vì đôi khi mọi người quên một liều ngay bây giờ và sau đó, hãy chắc chắn rằng bạn biết phải làm gì nếu điều đó xảy ra.
Đừng bỏ qua các tác dụng phụ.
Tác dụng phụ là một trong những lý do chính khiến mọi người bỏ thuốc. Nếu bạn có phản ứng phụ, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ về phương pháp giúp giảm thiểu hoặc loại bỏ các tác dụng phụ này. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng tác dụng phụ có thể tồi tệ hơn khi bạn bắt đầu dùng thuốc lần đầu tiên.Tác dụng phụ thường dễ dàng tăng theo thời gian.
Luôn hỏi ý kiến bác sĩ điều trị
Hãy cho bác sĩ của bạn biết nếu bạn được kê toa thuốc khác bởi một chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác. Một số loại thuốc có thể có tương tác không tốt với thuốc chống trầm cảm. Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang dùng, hoặc bắt đầu dùng bất kỳ loại thuốc nào khác để họ có thể theo dõi và kê đơn điều trị trầm cảm cho bạn một cách an toàn.
Không bao giờ ngừng dùng thuốc trầm cảm mà không có sự cho phép của bác sĩ. Nếu bạn cần ngừng dùng thuốc vì một lý do nào đó, bác sĩ có thể giảm liều của bạn dần dần. Nếu bạn ngừng đột ngột, bạn có thể phải đối mặt với các tác dụng phụ và chứng rối loạn trầm cảm của bạn có thể tồi tệ hơn.
Đừng cho rằng bạn có thể ngừng dùng thuốc trầm cảm khi bạn cảm thấy khỏe hơn. Nếu bạn cảm thấy muốn bỏ thuốc, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Đừng tự dừng lại; bỏ đột ngột có thể dẫn đến các triệu chứng liên quan đến ngưng thuốc cũng như nguy cơ tái phát.
Dù là sử dụng thuốc chống trầm cảm hay bất cứ loại thuốc nào đi chăng nữa thì chúng ta cũng cần hỏi và làm theo đúng sự hướng dẫn của bác sĩ. Chỉ có như thế, việc điều trị mới đạt hiệu quả và chúng ta cũng có thể tránh được những tác dụng phụ không mong muốn.